Indeks glikemiczny miodu

Indeks glikemiczny jest wartością określającą procentowo szybkość wzrostu stężenia glukozy we krwi zdrowych ludzi po spożyciu określonego produktu w porównaniu do wzrostu, jaki następuje po spożyciu tej samej ilości węglowodanów (cukrów) w postaci glukozy.
Indeks glikemiczny (IG) klasyfikuje produkty spożywcze na podstawie ich wpływu na stężenie glukozy we krwi i czas pojawienia się zmian. Praktycznie określa się go po 2 godzinach po zjedzeniu 50g danego produktu oraz po zjedzeniu 50g glukozy, wykreśla krzywe glikemii i oblicza powierzchnie pod krzywymi. Indeks glikemiczny (IG) wylicza się w następujący sposób: stężenie glukozy we krwi po spożyciu badanej żywności mnoży się przez 100 i dzieli uzyskaną wartość przez stężenie glukozy we krwi po spożyciu glukozy. Uzyskujemy wartość IG w procentach. Przykład indeksów glikemicznych dla glukozy i miodu pszczelego przedstawiono na Ryc. 1. Dla miodu IG w wysokości 53% oznacza, że po spożyciu tego produktu w ilości 50 g przez zdro­wego człowieka, poziom glukozy w jego organizmie wzrośnie o 53% w porównaniu do spożycia przez niego 50 g czystej glukozy (100%).

 Ryc. 1. Określanie indeksu glikemicznego. A - glukoza, B - miód pszczeli

Glokoza wykres.fw

 W zależności od indeksu glikemicznego produkty żywnościowe dzieli się obecnie na 3 grupy: o niskim IG (poniżej 55), średnim IG (56-70) i wysokim IG (powyżej 71).
Produkty o wysokim indeksie glikemicznym są szybko trawione i wchłaniane w przewodzie pokarmowym, przez co dochodzi do gwałtownego zwiększenia glike­mii poposiłkowej. Wysoki poziom glukozy we krwi powoduje wytwarzanie dużej ilo­ści insuliny. W jej następstwie poziom glukozy we krwi szybko maleje, powodując zwykle obniżenie stężenia glukozy do poziomu niższego od wartości wyjściowej. Na­tomiast produkty o niskim indeksie glikemicznym powodują niższy wzrost stężenia glukozy we krwi, co prowadzi do mniejszego wydzielania insuliny przez trzustkę. W efekcie dochodzi do łagodnego zwiększenia glikemii
i insulinemii poposiłkowej. A zatem miody o niskich wartościach IG są dla organizmu ludzkiego bardziej korzyst­ne w porównaniu do miodów o wysokich wartościach IG, szczególnie dotyczy to osób chorych na cukrzycę.
Dane zawarte w różnych tabelach IG odnośnie miodu pszczelego są dość rozbież­ne: od wysokich wartości - 87 (Jenkins i wsp. 1981), 85 (Montignac 2005) i 73 (Ischayek i Kern 2006) poprzez wartości średnie - 60 (Deibert i wsp. 2010) i 58 (Kunachowicz 2005), do niskich -55 (Kiss 2008). Wynika to z IG miodów pszczelich, jakie badano na potrzeby konstruowania takich tabel dla produktów żywnościowych. Prawdopodobnie nie uwzględniono w nich istnienia odmian miodów, które różnią się nawet znacznie wartościami IG.
Z pracy Foster-Powell i wsp. (2002) wynika, że z grupy 9 badanych miodów australijskich,
1 - rumuńskiego i 1 - kanadyjskiego, aż 6 z nich miało niskie wartości IG (w granicach 32-52),
3 charakteryzowały się średnimi wartościami IG (w grani­cach 58-62) i 2 wykazywały wysokie wartości IG (72 i 87) tab. 1.

Tabela 1. Indeks glikemiczny (IG) niektórych australijskich i innych zagranicznych miodów odmianowych (wg Foster-Powell i wsp. 2002)

Glokoza tabela.fw

 Badania Ischayek i Kerna (2006) wskazują natomiast, że 4 odmiany miodów amerykańskich charakteryzowały się średnim poziomem IG (jedna odmiana miała poziom IG w wysokości 69,2) oraz wysokim po­ziomem IG (trzy odmiany wykazywały poziom IG w granicach 73,4-74,1) - tab. 2.

 Tabela 2. Indeks glikemiczny (IG) niektórych amerykańskich miodów odmianowych (wg Ischayek i Kerna 2006)

Glokoza tabela1.fw

Z kolei Deibert i wsp. (2010) oznaczyli IG dla 7 niemieckich miodów odmianowych, identycznych w większości z polskimi odmianami miodów. Dane przedstawione w tabeli 3 wskazują, że 4 z nich (wielo­kwiatowy, akacjowy i orzechowy) odznaczały się niskimi wartościami IG (w granicach 51,3-53,4). Natomiast 2 miody (lipowy i rzepakowy) miały średnie wartości IG (55,9 i 64,0), a miód leśny charakteryzował się wysoką wartością IG (88,6).

Tabela 3.  Indeks glikemiczny (IG)  niektórych niemieckich miodów odmianowych (wg Deiberta i wsp. 2010)

Glokoza tabela2.fw

Jak można zorientować się z przedstawionych publikacji, miody odmianowe mogą odznaczać się niskimi, średnimi i wysokimi wartoś­ciami IG.
Okazało się, że istnieje stosunkowo duża zależność pomiędzy zawartością fruktozy w miodzie, a indeksem glikemicznym. Z pub­likacji Foster-Powell i wsp. (2002), Ischayek i Kerna (2006) oraz Deiberta i wsp. (2010) dość wyraźnie wynika, że wysokiej zawartości fruktozy w miodzie odmianowym odpowiada niska wartość IG, a także niskiej zawartości fruktozy odpowiada zwykle średnia i wysoka wartość IG (tab. 4). Jako skrajne przykłady mogą służyć: miód rumuński akacjowy o zawartości 43% fruktozy i wartości IG -32,0% oraz miód niemiecki leśny o zawartości 31,1% fruktozy i wartości IG - 88,6% (tab. 4).

Tabela 4. Zależność pomiędzy zawartością fruktozy w miodach odmianowych a ich indeksem glikemicznym (IG) (wg Foster-Powell i wsp. 2002, Ischayek i Kerna 2006 oraz Deiberta i wsp. 2010)

Glokoza tabela3.fw

W tym kontekście warto przeanalizować zawartość fruktozy w krajowych miodach odmianowych. Z publikacji Rybak-Chmielewskiej i Szczęsnej (2000) wynika, że z 6 miodów odmianowych wy­twarzanych na dużą skalę: akacjowego, lipowego, gryczanego, wrzosowego, spadziowego i wielokwiatowego, tylko miód akacjo­wy zawierał dość dużą zawartość fruktozy (w granicach od 41,1 do 42,3%, średnio 41,2%). Na tej podstawie należy się spodziewać, że będzie on także odznaczał się niskim IG. Dlatego warto podjąć ba­dania w tym kierunku
i oznaczyć IG dla co najmniej 30 prób miodu akacjowego pochodzącego z różnych rejonów kraju. Jeśli przed­stawione powyżej dane piśmiennictwa potwierdzą się, to mieli­byśmy krajowy miód, który mógłby w znaczący sposób pomóc osobom chorym na cukrzycę II stopnia.
Możliwości stosowania miodów odmianowych w cukrzycy zostaną przedstawione w osobnym artykule.

Prof. dr hab. BOGDAN KĘDZIA, mgr farm. ELŻBIETA HOŁDERNA-KĘDZIA.
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu.
Przedruk za zezwoleniem B. Kędzi, E. Hołderny-Kędzi "Pszczelarstwo".  Autorzy artykułu są pracownikami naukowymi, członkami Pszczelarskiego Towarzystwa Naukowego.
Zajmują się m.in. właściwościami farmakologicznymi, mikrobiologicznymi i leczniczymi produktów pszczelarskich. Na ten temat opublikowali kilkadziesiąt prac naukowych i cztery monografie.